Voor zijn nieuw sociaal huisvestingsproject in de Menslievendheidsstraat in de Brusselse Marollenwijk legde de Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij (BGHM) de lat erg hoog – zowel in letterlijke als figuurlijke zin. Enerzijds streefde ze naar de realisatie van vijftien kwalitatieve en betaalbare appartementen in het hart van onze hoofdstad, anderzijds opteerde ze voor een middelhoogbouw die grotendeels uit een circulaire houtstructuur bestaat om de milieu-impact maximaal te beperken. Een uitdaging van formaat voor de betrokken architectenbureaus, die hun taak met glans vervulden. Dankzij zijn aantrekkelijke uitstraling is ‘Menslievendheid’ bovendien een katalysator voor de verdere opwaardering van de buurt.

Sociale vooruitgang via architecturale vernieuwing: het is een beproefd recept in Brussel en andere Belgische grootsteden. Ook ‘Menslievendheid’ past perfect in dit plaatje. Dit bijzondere sloop- en heropbouwproject kwam in de plaats van een bestaand gebouw dat zijn beste tijd achter de rug had. Met zijn frisse, hedendaagse vormgeving vormt het sociale wooncomplex een levendig baken in het hart van de Marollenwijk en geeft het de verouderde buurt een nieuw elan. Als een suikerklontje dat op het eerste gezicht een eigen leven lijkt te leiden, maar dat na verloop van tijd samensmelt met de omgeving en deel van een attractiever geheel wordt.

Focus op sociale interactie

Heel wat Design & Build-teams stonden te springen om dit vooruitstrevende project te mogen realiseren. Uiteindelijk koos de BGHM voor Abscis Architecten, Architenko en Studio Ensemble, met PxP Projects en Wyckaert als aannemers. “Ondanks de minimale terreinoppervlakte konden we een hoge densiteit aan kwalitatieve stedelijke woningen realiseren, waarbij de optimale levenskwaliteit van de bewoners centraal stond. In elk van de vijftien wooneenheden is sprake van grote raampartijen die een riante natuurlijke lichtinval creëren en een private buitenruimte in de vorm van een terras of tuin”, vertelt Arthur Van Cauwenberghe, ingenieur-architect en partner bij Abscis Architecten.

“Daarnaast hebben we maximaal ingezet op potentiële sociale interactie, wat resulteerde in circulatieruimtes die ontmoeting stimuleren. Zo hebben we een architecturale buitentrap ontworpen, waarbij we op iedere verdieping een ontmoetingsruimte en een uitkijkpunt gecreëerd hebben. Door de toegang te voorzien via de Menslievendheidsstraat en het naburige wooncomplex ‘HOOG’ hebben we een doorsteek gerealiseerd die de straat verbindt met de esplanade en die de nabije omgeving zo opnieuw een aangename sociale functie geeft. De aantrekkelijke actieve plint en de lichte en luchtige vormgeving – met een gevelbekleding in witte sierpleister – dragen hier eveneens toe bij.”

Hoogste houtbouw van Brussel

In bouwkundig opzicht is Menslievendheid opgevat als een combinatie tussen een tweelaagse massieve sokkel en zes verdiepingen in prefab houtskeletbouw en gedeeltelijke CLT-wanden. Daarmee is het meteen de hoogste houtbouwconstructie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Zo hebben de vloerplaten in de bunkerfloors de helft van het gewicht van een betonnen vloer, wat de constructieve eisen aan de fundering en de onderliggende wanden reduceerde en veel energie-intensieve materialen vermeed. Het aandeel CLT, dat nodig was om de windstabiliteit tot acht bouwlagen te garanderen, is geminimaliseerd ten aanzien van de houtskeletbouw om zo weinig mogelijk bomen te moeten rooien. Bovendien is de houtskeletconstructie maximaal demonteerbaar en herbruikbaar dankzij de keuze voor geschroefde of genagelde verbindingen. Om de overgrote meerderheid van de gebruikte materialen in de toekomst te kunnen recupereren, hebben we het volledige gebouw tot in detail uitgewerkt in BIM, waardoor er dus ook een digital twin van bestaat die de planning van renovatie- of ontmantelingswerken aanzienlijk zal vergemakkelijken.”

“Tot slot voldoet het gebouw aan de passiefnorm en heeft het een bijzonder lage energievraag dankzij de hoge isolatiegraad, het compacte volume, externe zonwering, ventilatie met warmterecuperatie, een grote PV-installatie en een collectief verwarmingssysteem dat na de renovatie van de omliggende gebouwen kan worden aangesloten op een gemeenschappelijk warmtenet. De milieu-impact van Menslievendheid is met andere woorden minimaal en het project scoort hoog op het vlak van circulair bouwen. In ons land is dringend nood aan gelijkaardige realisaties, zowel om in te spelen op de vraag naar kwalitatieve huisvesting als om onze ecologische voetafdruk te verkleinen”, besluit Arthur Van Cauwenberghe.

TECHNISCHE FICHE

Bouwheer: Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij (Brussel)
Architect: Abscis Architecten (Gent), Architenko (Brussel, Gent, Genk) en Studio Ensemble (Brussel)
Hoofdaannemer(s): PxP Projects (Zottegem) en Wyckaert (Gent)

Bron: Bouwen aan Vlaanderen 2022 NR. 4 - Tekst: Tim Janssens